Tüm insanların doğayla uyum içinde, sağlıklı ve üretken bir yaşam sürme hakları vardır ve dolayısıyla, nüfusa ilişkin amaçlar ve politikaların temel hedefi, bütün insanların yaşam kalitesini arttırmaktır. Bireylerin haklarına, ihtiyaçlarına, serbest ve bilinçli tercih yapmaları konusuna daha fazla önem vermek gerekir. Ancak o zaman, kişilerin beklentilerine ulaşmaları mümkün olacaktır.
________
Gebeliği önleyici yöntemler çiftlerin istedikleri zaman ve istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları ile geniş anlamda da çocuk sahibi olamayan infertil çiftlerde de bunun nedenlerinin anlaşılmasını ve tedavisinin de yapılabilmesini amaçlar. Gebeliği önleyici yöntemler tanımından da anlaşılacağı üzere çiftler istedikleri zaman sürecinde güvenle korunabilmeliler ve istedikleri zaman da korunma yöntemini bırakarak gebe kalabilmeyi hedefleyerek çocuk sahibi olabilmelidirler.
___
İstenmeyen gebeliklerin kadın sağlığına olan olumsuz etkileri yalnızca ölüm veya hastalık/sakatlanma ile sınırlı kalmayıp, kadının statüsü ve sosyal yaşamı ile ilgili işe devamsızlık, iş kaybı, eğitimine ara verme, yeni sorumluluklar yüklenme, eşinden veya erkek arkadaşından ayrılma ve geleceğinin etkilenmesi gibi sorunları da kapsar. İstenmeyen gebeliklerin erkeklere ve aileye de sırasıyla, hazır olmadığı bir sorumluluğu üzerine alma, eğitimine ara verme ve diğer çocukların sağlığının tehlikeye düşmesi, ekonomik güçlükler, ailede çatışma gibi olumsuz etkilerinin de olduğu unutulmamalıdır.
___
Ana, çocuk sağlığı ve gebeliği önleyici yöntem hizmetlerinin sunumunda en önemli unsurlar; hizmetin devamlılığının sağlanarak, her bireyin erişimi için uygun ve bütüncül yaklaşım ile verilmesidir. Bu düşünceden hareketle gebeliği önleyici yöntem eğitimleri, danışmanlık ve yöntem sunumu hizmetlerine özel önem gösterilmelidir.
___
Kadınlar için istediklerinde gebe kalmak mutluluk verici bir olaydır. Ama istenmeyen gebeliklerin riskleri de akılda tutularak gebeliği önleyici yöntemler konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.
_____
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEMLER
“Gebeliği önleyici modern aile planlaması yöntemleri, kadına ait yöntemler ve erkeğe ait yöntemler olmak üzere ikiye ayrılır.
___
- Kadına ait yöntemler:
Geçici yöntemler; doğum kontrol hapları, rahim içi araçlar, gebeliği önleyici iğneler, derialtı kapsülleri (İmplant), kadın kondomu, diyafram, sperm öldürücüler (spermisitler),vajinal halka
Kalıcı yöntemler; tüplerin bağlanması (tüpligasyon) dur.
_______
__
- Erkeğe ait yöntemler:
Geçici yöntemler; kondomu (kılıf, prezervatif)
Kalıcı yöntemler; sperm kanallarının bağlanması (vazektomi) dir. Paragrafın yer alması uygundur.
__________
______
KADINA AİT YÖNTEMLER
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ HAPLAR (KOMBİE ORAL KONTRASEPTİFLER)
_________
Nedir?
Kadınlık hormonlarını (östrojen ve progesteron) içeren haplardır. Her gün düzenli olarak alındığında gebelikten korur.
Nasıl Korur?
Kadının yumurtalıklarından yumurta hücresini gelişip atılmasını engeller. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini
önler.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru kullanıldığında %99 etkilidir. Bırakıldığında tekrar gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur. Adet ağrısını azaltır, adetleri düzenli hale getirir. Kansızlığı azaltır.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Geçici olarak ilk 3 ayda bulantı, kilo artışı, baş ağrısı, adet kanaması miktarında azalma, ara kanamalar ve lekelenme görülebilir. Anne sütünün kalitesini bozar ve miktarını azaltır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara (CYBE) karşı korumaz.
Kimler için uygundur?
Her gün hap almayı hatırlayabilecek kadınlar, adet kanamaları fazla miktarda, düzensiz, aşırı ağrılı olan kadınlar, adet öncesi rahatsızlık yaşayanlar (gerginlik, baş ağrısı, vücutta sıvı tutulması), henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük yapmış kadınlar, yeni doğum yapmış ancak emzirmeyen kadınlar (3 haftadan sonra kullanabilirler).
Kimler için uygun değildir?
Meme kanseri, tanısı ya da şüphesi olanlar, nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar, 35 ve daha yukarı yaşta olup günde 15’den fazla sigara içen kadınlar, damar sertliği, damar tıkanıklığı, tansiyonu yüksek (kan basıncı >160/100 mm/hg) ve felç öyküsü olanlar, karaciğer hastalığı olanlar (hastalık devam ettiği sürece), şeker hastaları, safra kesesi hastalığı olanlar, yeni ameliyat geçirmiş ya da ameliyata hazırlananlar, emziren anneler, Migren olan, AIDS olup anti retro viral tedavi alanlar.
Nasıl Kullanılır?
Hapa başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Hap adetin ilk 5 günü içinde alınmaya başlanmalıdır ve ek yöntem kullanmaya gerek yoktur. Kullanılan hap 28’lik paketlerdeyse, paket bitene kadar her gün bir tane hap içilir. Paket bitince, ara vermeden yeni bir pakete başlanır, adet beklenmez. Kullanılan hap 21’lik paketlerdeyse, üç hafta boyunca her gün bir tane hap alınır, 21 tane hap bittiğinde 7 gün ara verilip, yeni bir pakete başlanır, adet beklenmez. Hap alınması 1 gün unutulursa, unutulan hap hatırlandığı anda alınmalıdır. Daha sonraki hap her zaman içildiği vakitte alınır. Hap alınması üst üste 2 gün unutulursa en geç 72 saat içinde mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Dikkat! Hap kullananlarda;
Şiddetli göğüs ağrısı, karın ağrısı, bacak ağrısı, baş ağrısı ve görmede bulanıklık olursa, adet kesilmesi ya da beklenmeyen vajinal kanama olursa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
________
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ HAPLAR (MİNİ HAPLAR)
________
Nedir?
Kadınlık hormonlarından birini (progesteron) içeren haplardır. Her gün düzenli olarak aynı saatte alındığında gebelikten korur.
Nasıl Korur?
Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler. Kadının yumurtalıklarından yumurta hücresini gelişip atılmasını engeller.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru kullanıldığında %98 etkilidir. Bırakıldığında tekrar gebe kalınabilir. Emziren annelerde çok etkilidir. Anne sütünün kalitesini bozmaz. Miktarını artırabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Geçici olarak ilk aylarda düzensiz adet görme, adet görmeme ve lekelenme görülebilir. Her gün aynı saatte alınması gerekmektedir (özellikle emzirmeyenler). Düzenli alınmazsa, gebelik oluşabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korumaz.
Kimler için uygundur?
Her gün aynı saatte hap almayı hatırlayabilecek kadınlar, emziren anneler (6. haftadan sonra), henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük geçirmiş kadınlar, sigara içen kadınlar.
Kimler için uygun değildir?
Bebeği 6 haftadan küçük olan emziren anneler, tanı konmamış vajinal kanaması olanlar, aktif karaciğer hastalığı olanlar (hastalık devam ettiği sürece), meme kanseri öyküsü, tanısı ya da şüphesi olanlar, tüberküloz (verem) ve epilepsi (sara) tedavisi görmekte olanlar
Nasıl Kullanılır?
Hapa başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Hap adetin ilk 5 günü içinde alınmaya başlanmalıdır. Ek yöntem gerekmez. Hap alımı üç saatten daha fazla geciktirilirse gebelik riski artar. Hap alınması üst üste 2 gün unutulursa gebe kalma riski çok arttığından, en geç 72 saat içinde mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Dikkat!
Mini hap kullananlarda hap almaya başladıktan sonra; şiddetli adet kanaması (daha önceki adet süresinin veya miktarının iki misli olması). Şiddetli baş ağrısı, sarılık, adetlerde kesilme veya karında şiddetli ağrı (dış gebelik) varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
______
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA, ALET, SPİRAL)
_______
Nedir?
Rahmin içine yerleştirilen küçük, plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır.
Nasıl Korur?
Erkek tohum hücrelerinin kadın yumurta hücresini döllemesini engeller.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
%98 etkilidir. Uzun süre gebelikten korur. Bakırlı olanlar 10 yıl korur. Bir kere uygulanınca gebelikten korunmak için başka bir şey gerektirmez. Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Hiçbir ilaçla etkileşimi yoktur.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Mutlaka bir sağlık kuruluşunda uygulanması gereklidir. Bazı kadınlarda uygulama ve çıkarma işlemi ağrılı olabilir. Uygulamayı takibeden ilk aylarda kasık ağrısı, lekelenme ve adet miktarında artma veya adet süresinde uzama olabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korumaz.
Kimler İçin Uygundur?
Uzun süre korunmak isteyenler. İleri yaşta olup sterilizasyon istemeyenler. Yeni doğum yapmış emziren kadınlar. Kürtaj olmuş ya da kendiliğinden düşük yapmış kadınlar. Diğer yöntemleri kullanmakta zorluk çekenler.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Gebeler ya da gebelik şüphesi olanlar. Kısa (bir yıldan az) sürede yeniden çocuk sahibi olmak isteyenler. Adetleri aşırı ağrılı ve adet kanaması çok fazla olan kadınlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında kronik iltihap bulunanlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında yapısal bozukluğu olanlar. Rahminde veya diğer üreme organlarında kanser olanlar. Birden fazla cinsel eşi olanlar (kendisinin veya eşinin)
Nasıl Uygulanır?
Rahim içi araç (RİA) uygulatmadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Eğitilmiş sağlık personeli tarafından gebe olunmadığından emin olunan herhangi bir zamanda rahmin içine yerleştirilir. Kullanım süresi sonunda RİA değiştirileceği zaman ara vermeden hemen yenisi uygulanabilir; rahmi dinlendirmeye gerek yoktur. Herhangi bir yakınma yoksa RİA uygulandıktan sonra ilk kontrole 1’inci ayın sonunda, diğer kontrollere yılda 1 kez gidilmelidir.
DİKKAT!
RİA ile korunurken: Karında aşırı ağrı, anormal (renkli kokulu) vajinal akıntı, normal adetin iki misli kanama veya düzensiz kanamalar, aracın düştüğünden veya kısmen rahimden hazneye doğru çıktığından şüpheleniliyorsa, beklenen adette 10 günden fazla gecikme varsa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
________
_________
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ İĞNELER (3 AYLIK)
Nedir?
Düzenli olarak 3 ayda bir kez iğne şeklinde uygulanır ve kadınlık hormonlarından birini (progesteron) içerir.
Nasıl Korur?
Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler. Kadının yumurtlamasını engeller.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru ve düzenli uygulandığında %99 etkilidir. Östrojen kullanamayan kadınlarca da kullanılabilir. Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Emziren anneler kullanabilir.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Adet kanamalarında artma, azalma, lekelenme ve kesilme yapabilir. Kilo artışı görülebilir. Doğurganlığın geriye dönüşü gecikebilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu değildir.
Kimler İçin Uygundur?
En az 2 yıl gebe kalmak istemeyen kadınlar. 35 yaş üzerinde ve sigara içen kadınlar. 18-45 yaş arasındaki kadınlar. Emziren kadınlar (6 haftadan sonra). Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük geçirmiş olan kadınlar (ilk 7 gün içerisinde). Östrojen hormonu içeren yöntemleri kullanamayanlar. Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görmekte olanlar.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Meme kanseri, tanısı ya da şüphesi olanlar. Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar. Karaciğer hastalığı olanlar (hastalık devam ettiği sürece). Kalp krizi ve felç geçirmiş olanlar. Damar tıkanıklığına bağlı kalp hastalığı (koroner arter hastalık) ve ağır hipertansiyonu olanlar. 20 yıldan uzun süredir göz, böbrek veya sinir sistemi hasarıyla birlikte şeker hastalığı (diyabet) olanlar. Hipertansiyon
Nasıl Uygulanır?
3 aylık iğne kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Sağlık personeli tarafından 3 ayda bir kas içine (kola ya da kalçaya) enjekte edilir. İğne yapıldıktan sonra iğne yeri ovulmamalıdır. İğneler zamanında ve düzenli olarak her 3 ayda bir yapılmalıdır.Bırakıldıktan sonra yeniden gebe kalmak belli bir süre alabilir.
Dikkat!
3 aylık iğne kullananlarda; iğne yerinde ağrı ya da kızarıklık, aşırı adet kanaması, şiddetli baş ağrısı, şiddetli karın ağrısı olursa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
_________
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ İĞNELER (1 AYLIK)
Nedir?
Düzenli olarak ayda bir kez iğne şeklinde uygulanır ve kadınlık hormonlarını (östrojen, progesteron) içerir.
Nasıl Korur?
Kadının yumurtlamasını engeller. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru uygulandığında %99 etkilidir. Kadın isterse kullandığı bu yöntemi daha kolaylıkla saklayabilir. Adet düzeninde 3 aylık iğnelere göre daha az değişiklik yapar. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
İlk aylarda ara kanaması yapabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, göğüslerde hassasiyet ve kilo artışına neden olabilir. Anne sütünün miktarını azaltıp, kalitesini bozabilir. Her ay iğne yaptırmak gerekir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumaz.
Kimler İçin Uygundur?
Ayda bir düzenli olarak iğne yaptırabilecek olanlar. Adet düzensizliği olmasından rahatsızlık duymayanlar. Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük geçirmiş olanlar (ilk 7 gün içinde). Emzirmeyen kadınlar (doğumdan 3-4 hafta sonra). Emziren kadınlar (doğumdan 6 ay sonra)
Kimler İçin Uygun Değildir?
Meme kanseri, tanısı ya da şüphesi olanlar. Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar. 35 ve daha yukarı yaşta olup günde 15’den fazla sigara içenler. Damar sertliği, damar tıkanıklığı, yüksek tansiyonu (kan basıncı >160/100 mm/hg) ve felç öyküsü olanlar. Karaciğer hastalığı olanlar (hastalık devam ettiği sürece). Şeker hastaları, safra kesesi hastalığı olanlar. Yeni ameliyat geçirmiş ya da ameliyata hazırlananlar. Emziren anneler. Östrojen alması sakıncalı olan kadınlar. Migreni olanlar. HIV ve AİDS olup anti retro viral tedavi olanlar
Nasıl Uygulanır?
1 aylık iğne kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Sağlık personeli tarafından ayda bir kas içine (kola ya da kalçaya) enjekte edilir. Adet kanamasının başlangıcından itibaren ilk 5 gün içinde yapıldıysa anında korumaya başlar. İğneler zamanında ve düzenli olarak ayda bir yapılmalıdır. Üç günü aşan gecikme olursa kişinin gebe olmadığından emin olunmalıdır.
Dikkat!
Aylık iğnelerin ilk yapılışından sonraki adet kanaması 15-20 gün sonra olur. İğneyle korunan kişilerde; şiddetli karın ağrısı, şiddetli göğüs ağrısı, öksürük, nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı, bulanık görme, şiddetli bacak ağrısı, sarılık, aşırı adet kanaması varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
_______
DERİ ALTI ÇUBUK (İMPLANT)
Nedir?
İmplanon, deri altına yerleştirilen ve 3 yıl süre ile yüksek oranda doğum kontrolü sağlayan bir çubuktur. 4 cm uzunluğunda ve 0,2 cm çapındadır. Eğitim almış hekim veya hemşire tarafından basit bir yöntemle üst kola yerleştirilir.
Nasıl Korur?
Kadının yumurtalıklarında yumurta hücresinin gelişip atılmasını engeller. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek tohum hücrelerinin rahim içine girmesini engeller. Rahim iç tabakasını incelterek gebelik ürününün yerleşmesini engeller.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Gebelikten koruyucu etkisi en yüksek yöntemdir. Kullanılması kolaydır. (3 yılda sadece 1 kez uygulanması yeterlidir). Menarştan menopoza dek her yaşta güvenle kullanılabilir. Hatırlamayı gerektirmez. Cinsel ilişkiden bağımsızdır. Östrojene bağlı yan etki olmaz. Çıkarılınca doğurganlık 3 ay içinde geri döner. Anne sütünün kalitesini ve miktarını etkilemez.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Adet düzeninde aksama, düzensiz ve uzamış kanamalar ilk yıl görülebilir, uygulamadan bir yıl sonra hiç adet olmaması görülebilir. Uygulama için eğitilmiş personel gereklidir. Küçük bir cerrahi işlemle yerleştirilir ve çıkarılır. Bu işleme bağlı enfeksiyon, hematom görülebilir. Deri altında fark edilebilir. Kullanıcı yöntemi kendi kendine bırakamaz. CYBE’lere karşı koruyuculuğu yoktur.
Kimler İçin Uygundur?
Uzun ya da sürekli korunma isteyen menarştan menopoza tüm kadınlar. İstediği kadar çocuğu olup sterilizasyon istemeyen kadınlar. Östrojen içeren aile planlaması yöntemlerini kullanamayan kadınlar. Emziren anneler (6. haftadan sonra). Sigara içenler.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Meme kanseri mevcudiyeti.,tanı konulmamış vajinal kanama, emziren annelerde doğum sonrası ilk 6 hafta, karaciğer hastalığı,tüberküloz, epilepsi, iskemik kalp hastalığı ve hipertansiyon.
Nasıl Uygulanır?
İmplanon kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. İmplanon amplikatöre önceden yüklenmiş implant çubuğu ile kullanıma hazır ve sterildir. Sol kolun üst kısmına yerleştirilir. Yerleştirme işlemi yaklaşık 1 dakika sürer, etkisi hemen başlar. Çıkartıldığında, doğurganlık geriye döner.
________
KADIN İÇİN BARİYER YÖNTEMLER
DİYAFRAM
Nedir?
İnce kauçuktan yapılmış, rahmin ağzını örten şapka şeklinde bir araçtır.
Nasıl Korur?
Erkek tohum hücrelerinin hazneden rahme geçmesini engeller.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru kullanıldığında %94 etkilidir. Uygulanması konusunda eğitilen kadınlar, kendi kendilerine uygulayabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı kısmen koruyucudur. Sadece cinsel ilişki sırasında kullanılması gerekir. 6 saat öncesinden yerleştirilebileceği için cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Emziren kadınlar da kullanabilir. Aynı diyaframı 2 yıl süreyle kullanmak mümkündür.
Kimler İçin Uygundur?
Yerleştirme tekniğini öğrenebilen kadınlar, diğer yöntemleri uygulamakta zorluk çeken kadınlar.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Hazne, rahim ya da rahim ağzında şekil ya da pozisyon bozukluğu olan kadınlar, mesanesi ve rahmi aşağı sarkmış olan kadınlar, sık sık mesane iltihabı geçiren kadınlar, kauçuk ya da spermisite alerjisi olan kadınlar, son 6 hafta içinde doğum yapmış olan kadınlar, toksik şok sendromu öyküsü olan kadınlar.
Nasıl Kullanılır?
Diyafram kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Eğitilmiş sağlık personeli tarafından kadına en uygun olan diyafram boyu belirlenir. Nasıl uygulanacağı öğretilir. Kadın cinsel ilişkiden önce (en fazla 6 saat), tercihen spermisitle birlikte diyaframı hazne içine rahim ağzını kapatacak şekilde uygular. İlişkiden sonra diyaframın en az 6 saat (en çok 24 saat) kalması gerekir.
Dikkat
Diyafram uygulamadan önce eller mutlaka sabunla yıkanmalıdır. Yüksek ateş, genital bölgede kızarıklık, iritasyon veya kaşıntı hissedilirse derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
______
KADIN KONDOMU
_______
Nedir?
Kadınlar tarafından kullanılan 17 cm uzunluğunda, yumuşak ve ince poliüretan tabakasından yapılmış, haznenin içini tümüyle kaplayan, iç ve dış olarak iki değişik boyda halkası olan tek taraflı kapalı silindir bir kılıftır.
Nasıl Korur?
Kadın kondomu, hazne içini ve rahim ağzını örterek, cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki erkek tohum hücrelerinin kadının rahmi içine girmesini önler. Doğru kullanıldığında %95 etkilidir.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Sadece kadının kontrolü altında, tek bir yöntem kullanımı ile istenmeyen gebeliklerden ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunma imkanı sağlar. Kadın kondomu ilişkiden saatlerce önce takılabilmektedir. Kondomu takmak için ilişkiyi bölmeye gerek kalmamaktadır. Alınmasında reçeteye ihtiyaç yoktur.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Kadın takmakta zorlanabilir. Bu kondomu kullanmak için kadının kendi anatomisini iyi bilmesi gerekmektedir. Doğru bir yerleştirme deneyim gerektirir. Fiyatı erkek prezervatifine göre nispeten daha pahalıdır.
Kimler İçin Uygundur?
Gebelikten korunmak isteyen üreme çağındaki kadınlar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak isteyen kadınlar, seyrek cinsel ilişkide bulunanlar, başka yöntem kullanamayanlar
Kimler İçin Uygun Değildir?
Poliüretan allerjisi olanlar.
Nasıl Kullanılır?
Kadın kondomu kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Her ilişkide yeni bir kondom kullanılmalıdır. Kondomun kullanım tarihine dikkat edilmelidir. Kullanım süresi geçmiş kondomlar kullanılmamalıdır. Kondom su bazlı kayganlaştırıcılarla kullanılabilir. Vazelin, bebek yağı veya yağlı kremlerle kullanılmamalıdır. İlişkinin en başında cinsel sıvılar birbirine değmeden kondom kullanılmalıdır. Eğer ilişkinin herhangi bir yerinde kondomun zarar gördüğü hissedilirse kondom hemen değiştirilmelidir. Cinsel ilişki bitiminde, kondomun dış halkası kendi etrafında çevrilerek, içindekilerin dökülmesi engellenerek ve çekilerek çıkarılmalıdır. Kondom sperm saçmayacak şekilde çöpe atılmalıdır.
Dikkat!
Kadın kondomu kullanıldıktan sonra delik olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yırtık, sızıntı varsa, ilk 72 saatte HEMEN en yakın sağlık kuruluşuna “acil korunma” için başvurulmalıdır.
_______
KADIN İÇİN BARİYER YÖNTEMLER (FİTİL, KÖPÜK, TABLET VE DİĞER SPERM ÖLDÜRÜCÜLER)
__
Nedir?
Hazneye konularak uygulanan fitil, köpük ve tabletlerdir.
Nasıl Korur?
Erkek tohum hücrelerini hazne içinde öldürerek gebeliği önlerler.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru kullanıldığında %94 etkilidir. Kadın kendi kendine uygulayabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı kısmen koruyucudur. Önceden uygulandığında (en çok 1 saat) ilişkiyi kesintiye uğratmaz. Haznenin kayganlığını artırır Emziren kadınlar da kullanabilir.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Koruma etkisi RİA, hap, iğne, Norplant gibi modern yöntemlerden daha düşüktür. Önceden yerleştirilmediği takdirde cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir. Sıcak havada eriyebilir.
Kimler İçin Uygundur?
Geçici korunma isteyenler
Kimler İçin Uygun Değildir?
Fitillerin içerdiği kimyasal maddelere alerjisi olanlar, cinsel ilişkiden hemen sonra hazneyi yıkama alışkanlığı olanlar, hazne ya da rahim ağzında şekil bozukluğu olanlar.
Nasıl Kullanılır?
Fitil, tablet, köpük ve diğer sperm öldürücüler kullanılmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Fitil ve diğer sperm öldürücüler (spermisitler) her cinsel ilişkiden 15 dakika önce hazneye bir adet (olabildiğince derine) yerleştirilir. Koruyucu etkileri 1 saat sürer. Uygulamadan sonra bir saat geçmişse ya da ikinci kez cinsel ilişki olacaksa yeniden spermisit uygulanmalıdır. İlişkiden sonra spermisiten etkili olabilmesi için 6 saat süreyle hazne yıkanmamalıdır. Spermisit uygulamadan önce eller sabunla yıkanmış ve kuru olmalıdır. Her ilişki için yeni bir spermisit kullanılmalıdır.
Dikkat!
Genital bölgede kızarıklık, iritasyon veya kaşıntı hissedilirse derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
_____
KADINDA TÜPLERİN BAĞLANMASI (TÜP LİGASYONU)
____
Nedir?
Kadında yumurtayı taşıyan tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra artık gebe kalınmaz. Tüplerin bağlanması, kadının cinsel isteğinde, adet düzeninde, vücut yapısında herhangi bir değişiklik meydana getirmez, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder.
Nasıl Korur?
Kadınlarda yumurtalıktan atılan yumurta hücresi tüplerden geçerek rahme ulaşır. Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi erkek tohum hücresiyle birleşemediğinden döllenme olmaz.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe kalma olasılığı yok denecek kadar azdır. Kolay bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde korur. Anne sütüne zararlı etkisi yoktur. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur. Uygulanması için ameliyathane ve uzman gerektirir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu değildir.
Kimler İçin Uygundur?
Bu işlemi yaptırmaya bilinçli ve gönüllü olarak karar veren çiftler, kesinlikle bir daha çocuk sahibi olmak istemeyenler, çocuk sahibi olması sakıncalı olanlar
Kimler İçin Uygun Değildir?
İstediği sayıda çocuğu olmayanlar, kendisi ya da eşi, ileride başka çocuk isteyebilecek olanlar, kararından emin olmayanlar, baskı altında karar vermiş olanlar.
Nasıl Uygulanır?
Geri dönüşü olmayan bir aile planlaması yöntemi olduğundan ileride pişmanlık duyulmaması için işlemden önce MUTLAKA DANIŞMANLIK hizmeti alınmalı,bilinçli olarak karar verilmeli ve rıza formu her iki eş tarafından imzalanmalıdır. Göbek altından küçük bir kesi yapılacağı için işlemin yapılacağı yer uyuşturulur. Bazı kuruluşlarda bu ameliyat hasta uyutularak yapılır. Tüplerin bağlanması için göbeğin hemen altından küçük bir kesi yapılır. Karın içinde tüpler bulunarak bağlanıp, kesilerek kapatılır. Bu uygulama için hastanede yatmaya gerek yoktur. Uygulamadan sonraki birkaç gün, uygulama yerinde hafif ağrı olabilir. Gebe olunmadığından emin olunan herhangi bir zamanda ya da doğumdan hemen sonra uygulanabilir.
Dikkat!
Tüpleri bağlanan kadınlarda, uygulamadan sonraki günlerde aşırı karın ağrısı, ateş ve kanama olursa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çok seyrek olarak, yumurtalık kanalları kendiliğinden açılabilir ve gebelik oluşabilir. Bu nedenle, adet gecikmesi olursa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
____
___
VAJİNAL HALKA
______
Nedir?
Kadınlık hormonlarını (östrojen ve progesteron) içeren adetin 3–4. günü içinde hazneye konularak uygulanan hormonal bir yöntemdir. Etkinlik süresi 21 gündür. 21 günün sonunda 7 gün ara verip 8. gün yeni bir halka uygulanmalıdır. Başarısızlık oranı; %0,7’dır.
Dikkat!
Halka Düşerse; 3 saat içerisinde musluk altında yıkanıp tekrar takılır, 3 saati geçtiyse 1 hafta ek yöntem kullanılır. Uygunluk kriterleri gebeliği önleyici haplar (kombine oral kontraseptifler)’le aynıdır.
_______
DOĞAL GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEMLER
________
Doğalgebeliği önleyici yöntemler; Adet döngüsünün fertil ve infertil dönemlerinde, doğal belirtileri gözleyerek gebeliğin planlanması ya da gebeliğin önlenmesine yarayan yöntemlerdir. Kadın fertilite belirtilerini her gün izleyip, kaydederek fertil ve infertil günlerini belirler. Gebelik istenmiyorsa, fertil günlerde cinsel ilişkiden kaçınılır.
_____
1) Servikal Mukus Yöntemi: Servikal mukusun değerlendirilip kaydedilmesine dayanan bir yöntemdir. Kadın gün boyu her tuvalete gidişinde akıntısına dikkat eder, bu akıntıya bir parça tuvalet kâğıdıyla dokunarak uzayıp uzamadığını izler. Vajinada ıslaklığın hissedildiği ilk günden başlayarak, kaygan, ince ve bol mukusun bitiminden sonraki 3 güne kadar cinsel perhiz veya ek yöntem kullanılır.
2) Bazal Vücut Isısı Yöntemi: Ovulasyondan yaklaşık bir gün sonra artan progesteron düzeyleri vücut ısısını 0,2–0,5°C yükseltir ve sonraki adet kanmasına kadar yaklaşık 11–17 gün yüksek kalır. Adet döngüsünü ilk gününden ısı artışının izlendiği 3. günün akşamına kadar cinsel perhiz uygulanır.
3) Takvim Yöntemi: Kadının periyot süresi 6 ay izlenir. Düzenli adet döngüsü olan kadınlarda ovülasyonun genellikle beklenen adet tarihinden önceki 11 ile 17. günler arasında olabileceği hesaplandıktan sonra bu günlerden sperm ve ovumun yaşam süreleri de çıkarılarak infertil günler belirlenir (11–3 periyot süresinden 17+3 gibi).
4) Laktasyonel amenore metodu; Kadın doğumdan sonra tam emzirme kurallarına uygun olarak bebeğini emzirdiğinde %98 oranında koruma sağlar
___
Tam Emzirme Koşulları
__
Bebeğin 6 aylıktan küçük olması,
Annenin adet görmemesi,
Bebeği gece ve gündüz her istediğinde günde en az 10-12 kez emzirmesi
Ek gıda verilmemesi,
Emzirme aralıklarının gündüz 4, gece 6 saatten uzun olmaması
______
ACİL KONTRASEPSİYON
______
Nedir?
Aşağıdaki durumlarda istenmeyen gebelikten korunmak için acil kontrasepsiyon uygulanır, korunmasız ve plansız bir cinsel ilişki yaşanmışsa, bir aile planlaması yöntemi doğru kullanılmamışsa (günlük hapı içmeyi unutmak, enjeksiyonu geciktirmek gibi), kullanılan aile planlaması yöntemi başarısızlığa uğramışsa (kondom yırtılması gibi)
Acil kontrasepsiyonda;
1. Hormonal acil kontrasepsiyon (Ertesi gün hapı) ilk 72 saat içerisinde uygulanmalıdır.
2. İlişki sonrası ilk 5 gün içerisinde RİA uygulanmalıdır.
Nasıl Korur?
1. Hormonal acil kontrasepsiyon, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler. Yumurtlamadan önce kullanıldığında yumurta oluşumunu engeller. %75-80 etkilidir.
2. İlişki sonrası RİA uygulaması, döllenmeyi ve döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önler. %99 etkilidir.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Güvenlidir, kullanım süresi kısadır, her yaştaki kadınlarda kullanılabilir, ucuzdur, korunmasız cinsel ilişkiden ya da kontraseptif kullanımı sırasında olabilecek kazalardan sonra, istenmeyen gebeliklerin daha oluşmadan önlenmesi için fırsat yaratır.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Hormonal acil kontrasepsiyon, acil olarak, en fazla 3 gün içinde kullanılması gerekir. Tekrar kullanımında kontraseptif etkililiği azalır. Kullanımdan sonra yeni bir korunmasız ilişki ya da kontraseptif yöntem hatası olursa korumaz. Diğer kontraseptif yöntemler kadar etkili değildir, onların yerine kullanılmamalıdır. CYBE’lerden korumaz. Bulantı, kusma gibi yan etkileri vardır. İlişki sonrası RİA uygulamasında ise karın ağrısı, vajinal kanama ve lekelenme olabilir.
Kimler İçin Uygundur?
Korumasız cinsel ilişki yaşayanlar
Kimler İçin Uygun Değildir?
1-Hormonal acil kontrasepsiyon; gebelerde kullanımı uygun değildir.
2-İlişki sonrası RİA uygulaması; yeni bir eşle korunmasız cinsel ilişkiye giren kadınlar, tecavüze uğramış kadınlar, hiç doğum yapmamış kadınlar, CYBE açısından risk altındaki kadınlarda uygun değildir.
Nasıl Kullanılır?
Acil kontrasepsiyon için bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. 1. Hormonal acil kontrasepsiyon (Ertesi gün hapı) ilk 72 saat içerisinde uygulanmalıdır. İlk dozu almadan 1 saat önce bulantı ve kusmayı gidermek için antiemetik alınarak tok karına alınır, 12 saat sonra doz tekrarlanır. İlk ya da ikinci dozdan sonraki ilk 2 saatte kusma olursa, doz tekrarlanır.
2. İlişki sonrası RİA uygulaması, ilk 5 gün içerisinde uygulanmalıdır. Eğitilmiş sağlık personeli tarafından rahim içine yerleştirilir.
Dikkat!
Acil kontrasepsiyon kullanıldıktan sonraki günlerde korunmasız cinsel ilişkiye girilmemelidir. Etkili bir aile planlaması yöntemine mümkün olduğunca çabuk başlanmalıdır. Acil kontrasepsiyon, rutin bir korunma yöntemi olarak kullanılamaz.
Acil Kontrasepsiyonda Uyarı İşaretleri:
Aağıdaki durumlar oluşursa sağlık kuruluşuna baş vurulmalıdır; Adetinde değişiklik olduğunda, beklenenden daha az miktarda ya da daha kısa süren adet kanaması (gebelik olasılığı), 4 hafta içinde adet olmazsa (gebelik olasılığı), alt karın ya da kasıklarda şiddetli ağrı olursa(ektopik gebelik olasılığı), CYBE semptomları gelişirse (artan vajinal akıntı,dizüri gibi).
________
ERKEĞE AİT YÖNTEMLER
KONDOM (KAPUT, KILIF, PREZERVATİF
Nedir?
Erkekler tarafından kullanılan, bir çeşit kauçuktan yapılmış, çok ince ve esnek bir kılıftır.
Nasıl Korur?
Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki erkek tohum hücrelerinin kadının haznesine dökülmesini engelleyerek gebelikten korur.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Doğru kullanıldığında %97 etkilidir. Eşleri cinsel ilişki ile bulaşan enfeksiyonlardan (AIDS, frengi, bel soğukluğu gibi) korur. Erkeklerin aile planlamasına katılımını sağlar. Kullanmak için muayeneye gerek olmayıp, reçetesiz olarak eczane ve büyük alışveriş merkezlerinden kolayca satın alınabilir. Sağlığa hiçbir zararı yoktur, her yaştaki erkekler kullanabilirler.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir. Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirebilir. Her cinsel ilişkide yeni bir kondom kullanılması gerekir. Yeterli miktarda kondom bulundurulması önceden planlanmalıdır.
Kimler İçin Uygundur?
Korunmak isteyen her yaştaki erkekler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak isteyenler, başka yöntemleri kullanamayanlar, seyrek cinsel ilişkide bulunanlar, vazektomi sonrası geçici olarak korunması gerekenler.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Kauçuğa alerjisi olanlar
Nasıl Kullanılır?
Kondom kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. Her cinsel ilişki için YENİ açılan bir kondom, sertleşmiş erkeklik organına, kadının haznesine HİÇ temas etmeden önce takılır. Çünkü boşalmadan önceki salgıda aktif erkek tohum hücresi bulunabilir, kondomun ucunda meninin dolacağı rezervuarın, başparmak ve işaret parmağı arasında sıkıştırılarak havası alınmalıdır. Kondom bir kere kullanıldıktan sonra atılmalıdır. Kondomu kayganlaştırmak için, herhangi bir yağ, yağlı madde veya vazelin kullanılmamalıdır. Kondom serin ve karanlık bir yerde saklanmalıdır. Sıcak yerde saklanan kondomlar bozulabilir ve kullanım sırasında spermleri sızdırabilir. Kondomun ambalajı kullanılacağı zaman açılmalıdır. Her cinsel ilişkide YENİ bir kondom kullanılmalıdır.
Dikkat!
Kondomu kullandıktan sonra delik olup olmadığı, kontrol edilmelidir. Yırtık veya sızıntı olduğu fark edilirse, acil önlem alınması için en geç 72 saat içinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
_______
ERKEKTE TOHUM KANALLARININ BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ)
___
Nedir?
Erkeğin tohum kanallarının ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra erkek artık gebe bırakamaz. Tohum kanallarının bağlanması, erkeğin görünümünde, cinsel arzu ve yeterliliğinde, cinsel doyumunda, erkeklik organının (penisin) sertleşmesinde ve boşalmasında hiçbir değişiklik yapmaz, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder.
Nasıl Korur?
Erkeklerde hayalarda oluşan erkek tohum hücreleri, tohum kanalları bağlanıp kesildiği için, cinsel ilişki sırasında boşalan sıvıya (meniye) geçmez ve kadının yumurtasını dölleyemez.
Olumlu Yönleri Nelerdir?
Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe bırakma olasılığı yok denecek kadar azdır. Kolay bir ameliyatla, erkeğin kadını gebe bırakması ömür boyu kesin bir şekilde engellenir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur. Koruyuculuğun başlaması hemen olmaz, zaman alır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarda korumaz.
Kimler İçin Uygundur?
Bu işlemi yaptırmaya bilinçli ve gönüllü olarak karar veren çiftler, kesinlikle bir daha çocuk sahibi olmak istemeyenler, çocuk sahibi olması sakıncalı olanlar.
Kimler İçin Uygun Değildir?
İstediği sayıda çocuğu olmayanlar, kendisi ya da eşi, ileride başka çocuk isteyebilecek olanlar, kararından emin olmayanlar, baskı altında karar vermiş olanlar.
Nasıl Uygulanır?
Geri dönüşü olmayan bir aile planlaması yöntemi olduğundan ileride pişmanlık duyulmaması için işlemden önce MUTLAKA DANIŞMANLIK hizmeti alınmalı, bilinçli olarak karar verilmeli ve rıza formu her iki eş tarafından imzalanmalıdır. Vazektomi çok küçük bir ameliyattır. Hayaları örten deri uyuşturularak, ön yüzünde küçük bir delik açılır. Buradan tohum kanalları bulunarak bağlanır ve kesilir. İşlem 10-15 dakika sürer. Deride hiç iz kalmaz. Bu uygulama için hastanede yatmaya gerek yoktur, kişi hemen evine veya işine dönebilir. İşlem yapıldıktan sonraki ilk 20 boşalma süresince (yaklaşık 3 ay) ek bir yöntemle korunulmalıdır. Çünkü tohum kanallarında kalan erkek tohum hücreleri gebeliğe neden olabilir. Yirmi boşalmadan sonra mümkünse vazektomi uygulanan klinikte erkek tohum hücresi sayımı yaptırmak gerekir.
Dikkat!
Vazektomi olanlarda; işlem yerinde şiddetli ağrı, kızarıklık, ateş ve hassasiyet olursa, erkeğin eşinde adet gecikmesi olursa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
______
GERİ ÇEKME (DIŞARI BOŞALMA)
______
Nedir?
Cinsel ilişki sırasında boşalma olayından önce erkeğin organını hazneden çıkararak dışarıya boşalmasıdır. Erkeğin menisi hazne dışına boşaldığı için erkek tohum hücreleri kadının yumurtasını dölleyemez.Koruyuculuğu modern yöntemlere oranla çok daha azdır. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratır. Çiftin sürekli gebe kalma endişesi yaşamasına neden olur. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumaz.
Kimler İçin Uygun Değildir?
Daha önce bu yontemle korunurken istenmeyen bir gebelik yaşamış olan çiftler.
Nasıl Uygulanır?
Geri çekme yöntemini kullanmaya başlamadan önce bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır. İlişki sırasında erkek boşalacağını fark ettiğinde organını (penis) hazneden dışarıya çıkarır ve dışarıya boşalır.
Dikkat!
Geri çekme koruyuculuğu düşük olan bir yöntemdir. Bu yöntemi kullanan çiftler (özellikle başarısızlığa uğrayıp istenmeyen bir gebelik yaşamışlarsa) modern aile planlaması yöntemlerini kullanmak için danışmanlık almalıdırlar.